Διαφοροποιημένη διδασκαλία

Συνόδεψα μια προηγούμενη ανάρτησή μου με την οπτικοποιημένη ομιλία του Sir Ken Robinson, όπου αναφερόταν στη δημιουργία του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος  με βάση το βιομηχανικό πρότυπο του 19^ου αιώνα. Και βέβαια ο Ken θα χαρεί να μάθει ότι συμφωνώ απόλυτα μαζί του. Αυτό όμως που θα ήθελα να προσθέσω είναι ότι εκτός από το βιομηχανικό πρότυπο, το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται  και στην έννοια της δημοκρατίας.  Η εκπαίδευση έγινε προσιτή σε όλους, ανεξαρτήτως οικονομικού ή κοινωνικού υπόβαθρου. Όλοι μπορούσαν να επωφεληθούν από  ένα κοινό ξεκίνημα στη ζωή και ίσες ευκαιρίες στην εξέλιξή τους. Αντίστοιχα, το σύστημα αξιολόγησης εξασφάλιζε την αξιοκρατία και  έκανε χρέη «σύμβουλου επαγγελματικού  προσανατολισμού». Με λίγα λόγια, όλοι ξεκινούσαν να μαθαίνουν γράμματα. Αυτοί που «τα έπαιρναν» συνέχιζαν στις ανώτερες  βαθμίδες, αυτοί που δεν «τα έπαιρναν» μάθαιναν μια τέχνη ή/και επάνδρωναν διάφορες θέσεις  στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία, αφού είχαν εξασφαλίσει τις βασικές δεξιότητες γραφής, ανάγνωσης και αριθμητικής. Όλοι είχαν τη θέση τους μέσα σε αυτό το σύστημα, κι αν δεν την είχαν από την αρχή, την έβρισκαν στην πορεία.

Μέσω αυτής της εκπαιδευτικής  προσέγγισης δημιουργήθηκε ένας ηθικός κώδικας, ένα κοινωνικό σύστημα αξιών που είχε σαν βάση τη δημοκρατία. Οι μαθητές ήταν όλοι ίσοι απέναντι στον δάσκαλο, είχαν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις.

Και βέβαια είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, απέναντι στο νόμο και τις ευκαιρίες. Είμαστε όμως και ίδιοι;

Όλοι έχουμε έρθει σε αυτόν τον κόσμο με τα ιδιαίτερα χαρίσματα μας, με τα ταλέντα μας και τις ικανότητές μας. Το δημοκρατικό εκπαιδευτικό σύστημα έκανε σωστά τη δουλειά του και τώρα έχουμε όλοι πρόσβαση στη βασική εκπαίδευση. Είναι καιρός να πάμε ένα βήμα παρακάτω. Να αναγνωρίσουμε τους μαθητές σαν άτομα και όχι σαν «φουρνιές». Να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε ο καθένας να μπορεί να εξελιχθεί σύμφωνα με τα δικά του χαρίσματα, τις δικές του ικανότητες. Καιρός να φέρουμε την ισότητα στην εκπαίδευση. Ισότητα στην αξιολόγηση των αναγκών κάθε μαθητή.

Εδώ έρχεται η ανάγκη για διαφοροποίηση στη διδασκαλία μας. Αυτή η έννοια (της διαφοροποιημένης διδασκαλίας) έχει κάνει την εμφάνισή της εδώ και καιρό στην εκπαιδευτική κοινότητα. Τι σημαίνει όμως ακριβώς;

Ας επικεντρωθούμε σε μερικά χαρακτηριστικά της διαφοροποιημένης διδασκαλίας:

1.       Προγραμματίζεται με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε μαθητή ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις διαφορετικές εκφράσεις της νοημοσύνης (πολλαπλές νοημοσύνες κατά H. Gardner)

2.       Παρέχει δυνατότητα επιλογής δραστηριοτήτων, εργασιών, ακόμα και τρόπου εξέτασης  και αξιολόγησης,  ανάλογα με το μαθησιακό προφίλ κάθε μαθητή.

3.       Προϋποθέτει αγαστή συνεργασία όλου του δυναμικού της τάξης, τόσο του δασκάλου με τους μαθητές, όσο και των μαθητών μεταξύ τους. Η αλληλοδιδασκαλία υποστηρίζεται, καθώς και η παροχή βοήθειας προς οποιονδήποτε δυσκολεύεται ή ζητήσει βοήθεια, ακόμα και αυτός είναι ο δάσκαλος.

4.       Οι μαθησιακοί στόχοι θέτονται προσωπικά για κάθε μαθητή, αλλά και για ολόκληρη την τάξη.

5.       Η αξιολόγηση της επίδοσης κάθε μαθητή καθορίζεται σε σχέση με την πρόοδο που σημείωσε ο ίδιος και την επίτευξη των δικών του στόχων. Όχι με βάση έναν κοινό γνώμονα-Προκρούστη.

6.       Η αξιολόγηση γίνεται με εναλλακτικούς τρόπους και είναι συνεχής. Μέσα από εργασίες, αλλά και την καθημερινή εξέταση και παρουσία των μαθητών. Στόχος της συχνής αξιολόγησης είναι η προσαρμογή της διδακτικής μεθόδου στις ανάγκες των μαθητών καθώς αυτές εξελίσσονται.

Από την πρώτη ματιά ακόμα γίνεται κατανοητό ότι  η διαφοροποιημένη διδασκαλία προϋποθέτει την στενή σχέση του εκπαιδευτικού με τους μαθητές, την ευαισθητοποίησή του σε θέματα μαθησιακών δυσκολιών αλλά και ψυχολογικής κατάστασης των μαθητών του. Με λίγα λόγια βασική προϋπόθεση για να εφαρμόσουμε τη διδασκαλία του 21^ου αιώνα είναι η ενσυναίσθηση, η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η συνεργασία.

Για να τα διδάξουμε όλα αυτά, πρέπει πριν απ’ όλα να τα μάθουμε  εμείς. Ας μην ξεχνάμε ότι για να είμαστε καλοί δάσκαλοι πρέπει να μείνουμε για πάντα μαθητές.